Medieval Memoria Online

2.5 MeMO en het ontsluiten van cultureel erfgoed

De objecten en teksten die worden beschreven in de database behoren tot het culturele erfgoed van Nederland. Mogelijk levert MeMO een bijdrage aan een grotere aandacht en respect voor het middeleeuwse christelijke cultuurgoed en het leven en denken van toen. Het was een andere wereld dan die van nu, maar wel een interessante wereld, net zoals andere culturen in de huidige tijd interessant en de moeite waard zijn.

Meer zorg voor het voortbestaan en het bekend maken van het oude cultuurgoed aan het publiek is overigens zeer gewenst. Er worden bij restauraties van kerken nog altijd nieuwe vondsten gedaan. Soms worden ze in de gerestaureerde kerken opgesteld, maar ook verdwijnen grafzerken zonder dat ze worden gefotografeerd onder kamerbreed tapijt of worden ze afgevoerd omdat er vloerverwarming wordt aangelegd. Verwijderde objecten worden lang niet altijd ondergebracht in musea vanwege ruimtegebrek en het ‘ontzamelen’ ten gevolge daarvan. Grafzerken worden soms vermalen en hergebruikt bij de aanleg van wegen. Een goede documentatie is dan ook het minste wat gedaan kan worden.

Middeleeuwse kerken

In de zomermaanden worden in veel steden de middeleeuwse kerken opengesteld voor het publiek. Vaak zijn er gidsen aanwezig die informatie geven over wat er in hun kerk te zien is, ook op plekken waar je zonder hun rondleiding geen toegang krijgt.

De MeMO-database kan helpen bij het voorbereiden van een bezoek aan kerken. Er zijn vaak veel meer overblijfselen van de memoriacultuur bewaard dan je op het eerste gezicht zou denken, vooral grafzerken en grafmonumenten, en (resten van) gebeeldhouwde memorievoorstellingen. Ze bevinden zich in vrijwel alle delen van Nederland, zie bijvoorbeeld in de MeMO-database:

  • de Martinikerk in Franeker, met meer dan 70 grafzerken waarvan een flink aantal nog in goede staat verkeert (MeMO institution ID 44)
  • de St. Jan in ’s-Hertogenbosch, met 160 grafzerken en enkele goed bewaarde muurschilderingen (MeMO institution ID 387)
  • de St. Servaasbasiliek in Maastricht, met meer dan 50 grafzerken en memorievoorstellingen (MeMO institution ID 362)
  • de Grote- of St. Maartenskerk in Zaltbommel, met meer dan 70 grafzerken en enkele muur- en plafondschilderingen (MeMO institution ID 29)
  • de Walburgiskerk in Zutphen, met 50 grafzerken en een tiental memoriestukken, zowel beeldhouwwerk als muurschilderingen (MeMO institution ID 27)
  • de St. Bavokerk in Aardenburg (Zeeland) met meer dan 20 grafzerken en enkele beschilderde uit baksteen opgetrokken grafkeldertjes (MeMO institution ID 61)
  • de Janskerk in Gouda, met meer dan 50 gebrandschilderde glazen (memorievoorstellingen) en grafzerken (MeMO institution ID 216)

 

Musea, archieven en bibliotheken

Geschilderde memorievoorstellingen zijn voor het overgrote deel uit de kerken gehaald. Ze zijn na de Reformatie over de hele wereld verspreid geraakt. In sommige steden zijn rond 1580 diverse geschilderde memorievoorstellingen in het bezit van de stad gekomen. Later zijn deze in de stedelijke musea ondergebracht. Ook zijn er memorievoorstellingen via aankoop of schenkingen in stedelijke of nationale museale collecties opgenomen. De grootste aantallen bevinden zich in Utrecht. Het Centraal Museum huisvest momenteel meer dan 30 memorievoorstellingen of resten daarvan. Hiervan is een groot deel uit de Utrechtse kerken en kloosters afkomstig. In Museum Catharijneconvent in dezelfde stad zijn meer dan 20 memorievoorstellingen te vinden, afkomstig uit instellingen uit heel Nederland.

De handschriften met de memorieregisters en de verhalende bronnen uit de kerken en kloosters zijn ten gevolge van de Reformatie voor een deel in handen van de steden gekomen. Deze tekstbronnen bevinden zich in de archiefinstellingen en bibliotheken en zijn daar alleen op aanvraag en soms alleen op afspraak in te zien. Een aantal memorieregisters is inmiddels volledig gedigitaliseerd en op het internet beschikbaar op de websites van de bewarende instellingen. Ze zijn eveneens door middel van een link in de beschrijvingen van de registers in de MeMO-database toegankelijk gemaakt.