De functies van grafmonumenten, grafzerken en memorievoorstellingen

Grafmonumenten, grafzerken en memorievoorstellingen hadden allemaal een liturgisch/religieuze functie: ze dienden niet alleen om de gememoreerde personen te gedenken, maar ook om gebed voor hun zielenheil te vragen. Deze functie kon verweven zijn met sociale, historische, politiek-maatschappelijke en/of didactische functies, zie verder hierover 1.2 Dodengedachtenis en identiteit. De in de database opgenomen aanduidingen van functies betreffen de door de opdrachtgevers bedoelde functies van de objecten. Of de gelovigen de bedoelingen van de opdrachtgevers begrepen en bijvoorbeeld een verzoek om gebed inwilligden is een andere zaak.

Voor de memorievoorstellingen zijn de functies gebaseerd op uitgebreid onderzoek, niet alleen van de objecten zelf, maar ook van de te gedenken personen en de opdrachtgevers, hun achtergronden en bredere contexten.

Voor de grafmonumenten en grafzerken hebben we ons doorgaans alleen gebaseerd op wat er te zien is op de objecten zelf. Indien we alleen beschikken over beschrijvingen of over minder goede foto’s ofwel als het object beschadigd, afgesleten of slechts deels bewaard is, dan is in het geval van grafmonumenten en grafzerken de algemene functie aangegeven: ‘liturgical/religious’, met daarachter slechts de opmerking ‘no information on possible other functions’. Voor goed bewaarde objecten waarvan goede foto’s aanwezig zijn, zijn de functies nader beschreven.

Aanwijzingen voor de functies op de objecten zelf:

• portretten en/of inscripties waaruit de samenstelling van de gememoreerde personen blijkt: de sociale functies (zie voor een toelichting hieronder);
• inscripties met een bijzondere boodschap: verwijzingen naar historische feiten, politiek-maatschappelijke uitspraken of didactische boodschappen (meestal variaties op ‘Gedenk dat gij zult sterven’);
• decoraties met didactische boodschappen (de Dood, geraamten, schedels, zandlopers).

Hierbij moet worden aangetekend dat inscripties bijvoorbeeld onvolledig kunnen zijn zonder dat dit nu nog zichtbaar is.

Sociale functies

Voor de sociale functies is een onderscheid gemaakt tussen objecten waarop slechts één persoon herdacht wordt en objecten waarop groepen worden herdacht. Dit geldt voor zowel de grafmonumenten en grafzerken als de memorievoorstellingen. Zie voor de groepen het keuzelijstje onder ‘Commemorated party’ in het zoekformulier van Search database. Voor de familiegroepen is de volgende indeling aangehouden:

• Nuclear family (kerngezin)
  • Een gezin met kinderen
  • Eén ouder en één of meer van de kinderen
  • Meerdere kinderen uit hetzelfde gezin
• Extended family (uitgebreid gezin)
  • Alle families en delen van families die meer dan twee generaties behelzen, dus grootouders, ouders, kinderen of nog meer generaties
  • Familieleden die geen deel uitmaken van hetzelfde gezin, bijvoorbeeld oom en neef
  • Een (deel van een) gezin met één of meer aangetrouwde familieleden
  • Een combinatie van gezinnen omdat de vader of moeder meerdere malen is getrouwd

NB Indien iemand als enige op een grafmonument of zerk wordt vermeld en wordt aangeduid met de eigen naam gevolgd door ‘man van’ of ‘vrouw van’, of wanneer wapenschilden van andere familieleden zoals voorouders zijn afgebeeld, dan hebben we deze herdachte personen desondanks als individueel herdachte personen beschouwd. Er is in deze gevallen dus geen sociale functie toegekend aan het object. Onderzoekers die zich willen verdiepen in de aangegeven relaties op de objecten kunnen op basis van de inscripties en de wapenschilden nader onderzoek doen.